Günlerdir özellikle Doğankent ilçesi gündemini meşgul eden, gazeteci yazar Abdullah Öner Meral’in Harşit TV’deki “Bu vahşete kim dur diyecek” başlıklı haberi ile gündeme taşıdığı, eski adıyla 'Şadı' şimdiki ismiyle Çatalağaç köyü sınırları içerisindeki bir maden ocağının faaliyetleri sebebiyle köydeki derenin çamura bulandığı ve çevre kirliliği oluştuğu iddiaları üzerine detaylı bir araştırma ve gözlem yapabilmek için bölgeye gitmeye karar verdik.
Konuyu en başından bu yana çeşitli video ve fotoğraflarla sosyal medyaya taşıyan köy sakini ve çevre aktivisti Soner Aydın ile iletişime geçerek bölgede gözlem yapabilmek için yardım talep ettiğimizde bizi büyük bir nezaket ve misafirperverlikle karşıladı.
2 Temmuz 2022 Cumartesi günü saat 16:00 civarında Soner ile Doğankent Merkez’de buluşup ailesine ait bir arazi aracı ile Çatalağaç Köyü istikametine doğru yola çıktık.
Henüz ilçe merkezinden bir kilometre kadar uzaklaşmışken köyün yukarı doğru tırmanan yolundan aşağıya baktığımızda meşhur Harşit Çayı diye anılan akarsuyun bir noktadan itibaren tamamen çamur renginde aktığını gözlemledik. Soner’in ve sonradan köyde konuştuğumuz diğer kişilerin anlattığına göre maden çalışmaları başlamadan önce akarsuyun renginin normal olduğunu öğrendik.
Buluşma öncesinde Soner ile yaptığımız telefon görüşmelerinde ısrarla kendi aracımızı ilçe merkezinde bırakmamızı, kendisinin 4x4 özelliğinde bir arazi aracı ile gelip bizi alacağını tembih etmesinin sebebini köy yoluna doğru ilerlemeye başlayınca anladık.
Soner’in dile getirdiğine göre; köy yolunda maden işletmesine ait ağır tonajlı kamyon ve iş makinelerinin geçişi nedeniyle köy yolları zarar görmüş hatta bir noktada yol çökmüş, yine maden işletmesinin çeşitli nakliye işleri için köy yollarını kullanacağından dolayı yolda genişletme çalışmaları yapılıyormuş. Yol boyunca Soner’in bu bahsettiği çalışmalara, bazı ağır tonajlı kamyonların geçişlerine ve yollardaki bozulmalara şahit olduk. Sıradan otomobillerle yolun bir çok noktasından geçiş yapmak pek mümkün görünmüyordu.
Harşit Çayı’na kadar uzanan çamurlu suyun kaynağı olduğu anlaşılan Çatalağaç Köyü Deresi boyunca yolumuza devam ederken farklı noktalardan gelen temiz suların da çamurlu su ile karışıp yeniden çamura bulandığını gözlemledik.
Soner’in yaşanan dere kirliliğini hem yasal mercilere taşıması hem de sonuç alamadığı noktada sosyal medya üzerinden sesini duyurma çabasından dolayı madenle bağlantılı bazı kişilerin Soner’i ve aracını mimlemiş olduklarını, bazı noktalarda bizlerin de takip edilip gözlemlendiğimizi fark ettik.
Yine Soner’in önceden yaptığı gözlemlere ve anlatımlarına göre bazı yerlerde yol genişletme ve menfez çalışmaları için yol kenarlarının dere yatağına bakan kısımlarına madenden çıkan hafriyatların dökülerek dolgu yapıldığını, ancak dökülen hafriyatın bir kısmının dere yatağına doğru kayıp yine dere yatağında kirliliğe neden olduğunu, hatta bazı noktalarda ağaçlara da zarar verdiğini öğrendik.
Nihayet Çatalağaç Köyü Deresi’nin bizim gidebildiğimiz en son noktası olan Köy Kışlası mevkisine ulaştık. Bu noktanın hemen üst tarafı ise Keltaştepe mevkiindeki maden işletmesinin çalışma sahası imiş.
Deredeki çamurun kaynağı olduğunu fark ettiğimiz alana yaklaştığımızda çapı yaklaşık 50 cm olan boru hatları ile dere yatağının dışındaki bir alana doğru suyun yönünün değiştirildiğini gördük.
Yaptığımız gözlemlere göre maden çalışma sahasının hemen aşağısındaki dik bir yamaç üzerinde devasa miktarda yumuşak toprak döküntüsü mevcuttu, bu toprak döküntülerinin üzerinde ve altında su yolları kendini belli ediyordu. Hem sonradan döşenen su boruları hem de gözle görünen su geçiş izlerinden ve hemen altımızdaki dere yatağından anlaşılacağı üzerine maden sahasının altından yani toprak yığıntısının olduğu alandan doğal bir su akıntısı geçmekteymiş.
Maden sahasından aşağı doğru döküntü haldeki yumuşak ve desteksiz olan toprak, bahsettiğimiz su akıntıları ile beraber dere yatağına doğru akıyor, buradan itibaren oluşan çamurlu balçık önce farklı noktalardan gelen temiz su kaynakları ile birleşiyor ardından Çatalağaç Köyü Deresi’ne ve en sonunda Harşit Çayı'na ulaşıyor.
Dolaşıp inceleme yaptığımız hiçbir alanda maden işletmesine ait bir güvenlik şeridi, tel örgü, uyarı levhası, yasak bölge veya maden çalışma sahası olduğuna dair herhangi bir ibare yada güvenlik önlemi ile karşılaşmadık. Madende henüz bir maden işleme faaliyeti başlamadığını bildiğimiz ve amacımız şimdilik yalnızca deredeki kirliliğin kaynağını araştırmak olduğu için maden çalışma sahası ile ilgili bir gözleme de ihtiyaç duymadık.
Kendi izlenimlerimiz ve aldığımız bilgileri harmanladığımızda çıkardığımız sonuç şu şekilde oldu; madende henüz bir maden işleme faaliyeti başlamadığı için sulara karışan kimyasal bir maden artığı bulunmuyor, ancak maden sahasının altından itibaren suya karışan killi toprak, ilerlediği su yatağı boyunca tüm temiz su kaynaklarını çamura bularken, hem su altında herhangi bir canlı veya balık yaşamasını hem de yaban hayvanları ile besi hayvanlarının bu derelerden su ihtiyaçlarını gidermelerini imkansız hale getiriyor.
Elbette bizim çıkarımlarımız bilimsel bir araştırmadan uzak yalnızca gözlemlere dayalıdır. Amacımız bölge insanının son zamanlarda yaşanan Şebinkarahisar ve Erzincan İliç gibi maden faciaları ile artan haklı endişe ve duyarlılığına katkı sağlamak, objektif bir bakış açısı ile toplumu haberdar etmektir. Konunun daha detaylı araştırılarak çevresel zararların tespit edilmesi ve alınması gereken önlemler için yetkili mercilerce mutlaka hassas bir çalışma yapılması gerekiyor.
Yazımızın gelecek bölümünde; dönüş yolunda maden yetkilileri tarafından durdurulmamızı ve sonrasında yaşananları anlatacağız.
